මුද්‍රිත මාධ්‍ය
පෝලන්තයේ ජාතික සහ කලාපීය පුවත්පත්, සතිපතා, මාසික සඟරා සහ විශේෂිත පුවත්පත් ඇතුළු පුවත්පත් 5000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇත. පෝලන්ත පුවත්පත් කිසිවක් ඉරිදා හෝ දහවල් ප්‍රකාශයට පත් නොකෙරේ. ඒ වෙනුවට, පෝලන්ත දිනපතා සතිඅන්ත සංස්කරණ වලට වඩා සැළකිය යුතු ඉහළ සංසරණයක් ඇති බව සතිඅන්ත නිකුත් කරන ලදි.
2009 මුද්‍රණ පාඨක සමීක්ෂණයක දී, පෝලන්තයේ සියයට 80 ක් කියා ඇත්තේ ලිඛිත පුවත්පත් කියවීමට රුචි බවයි. දිනපතා කියවීමට සියයට 42ක් කැමති බව ප්‍රකාශයට පත් විය. මාසික කාන්තා සඟරාව සියයට 32 ක් කියවන බව සඳහන් කරතිබේ. විශෛ්ෂිත පුවත්පත් ප්‍රචාරකයන්ගෙන් සියයට 29 ක් නිතිපතා කියවා තිබුණි. :(Macroscope OMD/OMG Metrics)
පෝලන්ත පුවත්පත් වෙළඳපොළේ මෑත කාලීන ප්‍රවණතාව වන්නේ නොමිලේ ජාතික පුවත්පත් ලබාදීමේ ජනප්‍රියත්වය වැඩි වීමකි.
පෝලන්ත සඟරා අංශය ප්‍රේක්ෂකයන් හා මාතෘකා අනුව ඛාණ්ඩ වලට බෙදිය හැකිය. මෙම ක්ෂේත්‍රයේ විශේෂතාවයක් පවතී. එහෙත් කාන්තා සහ මතවාදී සඟරාවල ආධිපත්‍ය අඛණ්ඩව පවතී. ජනමත අනූව එහි වඩාත් බලවත් වන්නේ පොලිතිකා සහ ව්ප්රස්ට් (200,000 කට අධික සංසරණයන් සහිත) ය.
ජාතික හා කලාපීය දිනපතා පුවත්පත් විකුණුම ක්‍රමයෙන් අඩුවෙමින් තිබේ. 2009 වසරේ මුල් භාගය ජාතික පුවත්පත් සඳහා සියයට 7 ක අඩු වීමක් සහ පෙර වසරට සාපේක්ෂව කලාපීය පුවත්පත් සඳහා සියයට 14 ක අඩු වීමක් දක්නට ලැබේ. (Wirtualne Media) එම කාල සීමාව තුළ පෝලන්ත මුද්‍රිත පුවත්පත් වෙළඳපොළ වෙළඳාම්වල ප්‍රතිශතය සියයට 19.6 ක් (දිනපතා පුවත්පත් සඳහා සියයට 25 ක්) විය. මුළු පෝලන්ත මාධ්‍ය ප්‍රචාරක ආදායම 2009 දී යුරෝ බිලියන 1.58 ක් කරා ළඟා වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
ගුවන්විදුලිය
සම්පූර්ණ ආවරණ කලාපය තුළ සියයට 80 ක් ගුවන් විදුලියට ඇහුම්කන් දී ඇත. දිනකට පැය තුනකට වඩා වැඩි කාලයක් ගුවන් විදුලි පණිවිඩයට ඇහුම්කන් දෙන බව පවසන්නේ අඩක් පමණ වන බවයි. පොදු ගුවන්විදුලි විකාශකය හැරුණු විට පෝලන්තයේ බලපත්‍රලාභී වාණිජ හෝ පෞද්ගලික ගුවන් විදුලි විකාශන යන්ත්‍ර 255 ක් :(KRRiT) ඇත.
පෝලන්ත රාජ්‍ය ගුවන්විදුලි විකාශකය zPolskie Radio (PR) S.A.Z රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරය සතු ය. ජාතික ගුවන් විදුලි නාලිකා පහක් ක්‍රියාත්මක කරයි. පළමු වන වැඩසටහන සාමන්‍ය ලෙස පවතී. දෙවන වැඩසටහන ඉහළ සංස්කෘතියක් සඳහා කැපවෙයි. තුන්වන වැඩසටහන ප්‍රවෘත්ති සේවා සඳහා ප්‍රසිද්ධ වේ. Polskie Radio EURO තරුණ සවන්දෙන්නන් සහ රේඩියෝ පාර්ලිමේන්තුව ඔස්සේ පාර්ලිමේන්තු සැසිවාරය විකාශනය කරයි. 2009 වසරේ සමීක්ෂණයක්ට අනූව පළමුවන සහ දෙවන වැඩසටහන් මගින් වැඩිම ජනප්‍රිය හා ප්‍රසිද්ධ ගුවන්විදුලි නාලිකා බවට පත්වූ අතර මුළු ගුවන් විදුලි ප්‍රේක්ෂක සංඛ්‍යාව සියයට 12 හා සියයට 6.3 අතර වෙයි.
2008 දී පෝලන්ත ගුවන් විදුලි ප්‍රචාරණයේ ආදායම යුරෝ බිලියන භාගයකට ආසන්න විය. එය සමස්ත මාධ්‍ය ප්‍රචාරණ ආදායමෙන් සියයට 10 කි. 2009 වසරේ පලමු භාගයේදී පෝලන්ත ගුවන් විදුලි වෙළඳපොළ වෙළඳාම් කරන ලද ආදායම සියයට 7.5 කින් අඩු විය.
රූපවාහිනී
2009 වර්ෂයේ සමීක්ෂණයකින් හෙළි වූයේ සාමාන්යයෙන් පැය තුනක් සහ විනාඩි 42 ක් රූපවාහිනිය රූපවාහිනිය නරඹන බවයි :(TNS OBOP) පොදු රූපවාහිනී නිවේදකය හැරුණු විට, පෝලන්තයේ බලපත්‍රලාභී වාණිජ රූපවාහිනී විකාශන සපයන්නන් 213 ක්, 56 සැටලයිට් සහ කේබල් විකාශන යන්ත්‍ර 150 ක් (KRRiT) ඇතුළත් වේ.
පෝලන්ත රාජ්‍ය රූපවාහිනී විකාශකයා Telewizja Polska (TVP) S.A ග් මෙය රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරය සතුය. වෙනත් යුරෝපීය ප්‍රසිද්ධ ගුවන්විදුලි මාධ්‍යයකට වඩා වෙළඳපොළ ප්‍රමුඛයා වෙමින් පවතී. එහි නාලිකා වල ඒකාබද්ධ ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ දායකත්වය සමස්ත රූපවාහිනී ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ කොටසෙන් අඩකට වඩා වැඩි වේ.
ඡදකි්එ යුරෝපයේ තෙවැනි විශාලතම කේබල් රූපවාහිනී වෙළඳාම් වේ. එය 2009 දී මිලියන 4.5 ක් වන අතර, සැලකිය යුතු විදේශීය ප්‍රාග්ධනයක් සහිත විශාල සමාගම් වේ. 2009 වසරේ මුල් භාගයේදී පෝලන්ත ටීවී වෙළෙඳපොළේ ප්‍රචාරක ආදායම පෙර වසරට සාපේක්ෂව සියයට 8.2 න් පහත වැටී ඇත. මුළු පෝලන්ත මාධ්‍ය ප්‍රචාරක ආදායම 2009 දී යුරෝ බිලියන 1.58 ක් කරා ළඟා වනු ඇතැයි ඔවුන් අපේක්ෂා කෙරේ.
මාධ්‍ය සංවිධාන
ප්‍රවෘත්ති ආයතන
පෝලන්තයේ ප්‍රධාන ප්‍රවෘත්ති ආයතනය වන්නේ රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරය සතු පෝලන්ත පුවත්පත් ආයතනයයි. කතෝලික ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සියේ zPolish EpiscopateZවිසින් පිහිටුවන ලද අතර, කතෝලික මාධ්‍ය තොරතුරු එක්රැස් කිරීම සඳහා විශේෂඥයෝ වූහ. වෙනත් මාධ්‍ය ආයතනවලට රේඩියෝ තොරතුරු ඒජන්සිය සහ ක්‍රීඩා තොරතුරු නියෝජිතායතනය ඇතුළත් වේ. කුඩා, පෞද්ගලික තොරතුරු සහ ඡායාරූප සේවාවන් ද පවතී.
වෘත්තීය සමිති
පෝලන්තයේ වෘත්තීය ජනමාධ්‍ය සංවිධාන 10 ක් ඇත. පෝලන්ත මාධ්‍ය සංගමය ීෘඡ සහ පෝලන්ත ජනරජයේ මාධ්යවේදීන්ගේ සංගමය යන දෙකම එකිනෙකට ගැටුම් පවතින විශාලතම දෙවැන්නයෝ වෙති. ඔවුන් ප්‍රධාන පෙලේ නගරවල ඔවුන්ගේ ප්‍රාදේශීය කාර්යාල පවත්වාගෙන යයි.
ජාතික මාධ්‍ය ප්‍රතිපත්ති
මාධ්‍ය ව්‍යවස්ථාව
පෝලන්ත ව්‍යවස්ථාව පුවත්පත්වල නිදහස සහතික කර ඇති අතර පුවත්පත් සඳහා වාරණය සහ බලපත්‍ර අවශ්‍යයතා ද තහනම් කර ඇත. ජාතික ගුවන් විදුලියේ ප්‍රධාන කාර්යය හා ප්‍රධාන වගකීම වන්නේ කතා කිරීමේ නිදහස, ගුවන් විදුලි හා රූපවාහිනිය පිළිබඳ තොරතුරු සහ මහජන උනන්දුව සුරක්ෂිත කිරීමයි.
පසුව පෝලන්ත පුවත්පත් නීතිය 1984 දී සංශෝධනය කරන ලදී. දිනපතා පුවත්පත්, වාර ප්‍රකාශන, පුවත්පත් ආයතන, රේඩියෝ හා රූපවාහිනිය සඳහා අදාළ වේ. ජනමාධ්‍ය ආරංචි මාර්ග (ජාතික ආරක්ෂාව සහ මිනීමැරුම් සම්බන්ධ සිද්ධීන් හැර) නීතිය පනවනු ලබන්නේ, අසත්‍ය හෝ වැරදි තොරතුරු නිවැරදි කිරීම සහ රජයේ පරිපාලනයේ නිල ප්‍රකාශයන් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සඳහා යි.
1992 විකාශන පනත, පසුව සංශෝධනය කරන ලද අතර පෝලන්තයේ මුළු විකාශන ක්ෂේත්‍රය නියාමනය කරනු ලබයි. මෙම පනත තීරණය කරනුයේ KRRiT හි පත්වීම් ආකාරය, විද්‍යුත් මාධ්‍ය ප්‍රචාරකයන්ගේ සාමාන්‍ය කාර්යයන්, ප්‍රරසිද්ධ ගුවන්විදුලි සේවයේ තත්ත්වය, වාණිජ විකාශන බලපත්‍ර ලබා දීම, කේබල් සහ සැටලයිට් ජාල සේවා ක්‍රමලේඛන සේවාවන් ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීම සහ වැඩසටහන් වගකීම්. යුරෝපා සංගමයේ ශ්‍රව්‍ය දෘෂ්‍ය ප්‍රතිපත්තිමය අවශ්‍යතාවයන් සහ රූපවාහිනී නොමිළේ ( නියෝගයේ අනුකූලතාවලට අනුකූල වීම සඳහා මෙම පනත 2004 දී සංශෝධනය කෙරිණි. එනිසා යුරෝපා සංගමයේ විදේශිකයින්ට සහ නේවාසිකයන්ට බලපත්‍ර ලබා දිය හැකි ය.
වගකීම් පද්ධති
පෝස්ට් පුවත්පත් ප්‍රකාශකයින් හා ප්‍රධාන වෘත්තීය පුවත්පත් සංවිධාන සමග එක්ව ඔවුන්ගේ වෘත්තීය ආචාරධර්ම සංග්‍රහ සකස්කර අභ්‍යන්තර අධිකරණ පද්ධතියක් ස්ථාපිත කර ඇත. පෝලන්තයේ මාධ්‍ය නිදහස උල්ලංඝනය කර ඇති අවස්ථා පිළිබඳ මාධ්‍ය නිදහස පිළිබඳ නිරීක්ෂණ කොට මධ්‍යස්ථානය වාර්තා කරයි.
මීට අමතරව, පොදු විකාශන යන්ත්‍ර ඔවුන්ගේම ආචාර ධර්ම පද්ධතියක් සකස් කර ඇත. මෙම සංග්‍රහයන් නිරීක්ෂණය කිරීම හා ආචාර ධර්ම කොමිසම සනාථ කිරිමේ බලතල නොමැත. නමුත් ඔඪඡ සහ ඡඍ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලවල උපදේශන ආයතන ලෙස කටයුතු කිරීමට හැකි ය.
1995 දී පෝලන්ත මාධ්‍ය හිමිකරුවන් සහ වෘත්තිකයන් විසින් මාධ්‍ය ප්‍රඥප්තිය සම්මත කර මාධ්‍ය සම්මේලනය ස්ථාපිත කරන ලද අතර එමගින් ජනමාධ්‍ය ආචාරධර්ම සභාව පත් කරන ලදී. සභාව උපදේශක මණ්ඩලයකින් ප්‍රඥප්තිය සම්බන්ධ කාරණාවලට විසඳුම් ඉදිරිපත් කරයි.
2) පෝලන්ත ජනරජයේ ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයේ ආචාර ධර්ම පද්ධතිය
(1991 සැප්තැම්බර් මාසයේ පෝලන්ත ජනරජයේ ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයේ 3 වන සමුළුව විසින් සම්මත කරන ලද මෙම සංග්‍රහයේ මූලික වන්නේ වෘත්තීය සංගම්වල සාමාජිකයින්ට ්න්‍ඍඡ බැඳී ඇති ආචාර ධර්ම වීමයි.)
1)
මාධ්‍යවේදියෙකුගේ මූලික වගකීම වන්නේ සත්‍යය සොයා ගැනීම සහ එය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමයි. කරුණු හසුරුවීම නීති විරෝධී ය. කතුවරයා විසින් යම්කිසි විවේචනයක් හෝ උපකල්පනයක් කරන්නේනම් තොරතුරු පැහැදිලිව වෙන් කළ යුතුය. තොරතුරු සොයා බැලීමට විශේෂ සැලකිල්ලක් දැක්විය යුතුය. කතුවරයා ඔහුගේ/ඇයගේ මුලිකත්වය මත පදනම්ව තොරතුරු සාවද්‍ය වුවහොත් තොරතුරු නිවැරදි විය යුතුය. කිසිදු චේතනාවක් නැත, පීඩන හෝ යෝජනා කිසිදු අසත්‍ය හෝ තහවුරු නොකළ තොරතුරු සාධාරණීකරණය නොකරයි.
2)
මාධ්‍යවේදියෙකු නිර්නාමිකව වෘත්තීමය රහස්යභාවය සුරැකිය යුතුය.
3)
පෞද්ගලික සාරධර්ම ආරක්ෂා නොකළ යුතුය. කෙසේ වුවද, මහජන කාර්යයක් ඉටු කරන පුද්ගලයන්ගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට තොරතුරු ලබා දීම හෝ ඔවුන්ගේ පෞද්ගලිකත්වය පොදු ජීවිතයට හඳුන්වා දෙයි. මානව ගෞරවය ඉලක්ක කර ගන්නා හානිකර වචන භාවිතා කිරීම අපහසුය. මහජන මතය තුළ පුද්ගලයෙකුට අවමන් කිරීම හෝ අපකීර්තියට පත්කිරීමට හෝ හෙළිදරව් කිරීම පිළිබඳ අදහස් දැක්වීම. හෝ බ්ලැක්මේල් භාවිතා කිරීම.
4)
අදාළ අධිකරණ තීන්දුවට පෙර විත්තිකරුගේ වරද පිළිගැනීම අපහසු වේ.
5)
යුද්ධයට, ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන්, කෝපයට හෝ අපහාස කිරීම, ආගමික නොවන පුද්ගලයන් සහ නොඇදහිලිවන්තයන්, දේශප්‍රේමි හැඟීම්, මානව අයිතිවාසිකම්, සංස්කෘතික අනන්‍යතාවන් හෝ කාමුක දර්ශන ප්‍රචාරණය කරන ඕනෑම ප්‍රකාශනයක් සම්පූර්ණයෙන්ම තහනම්.
6)
වෘත්තීය නිදහස අහිමි වීම සම්බන්ධයෙන් මාධ්‍යවේදියකු ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ඔහු හෝ ඇයට අවසර නැත. තමන්ටම හෝ තම පවුලේ අයට හෝ ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සඳහා කිසිදු ලාභයක් බාර ගැනීම. ගුප්ත ප්‍රචාරණ ස්වභාවයෙහි ඇති ද්‍රව්‍ය ප්‍රකාශයට පත් කිරීම අපහසු වේ.
7)
හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය ආචාරධර්මයක්. බාහිර හා සැඟවුනු ක්‍රියාකාරිත්වය මෙම ප්‍රමිතිය තුළ පිළිගත නොහැකි උල්ලංඝනයකි. වෙනත් වෘත්තියක පුද්ගලයෙකු වශයෙන් මාධ්‍යවේදියකුගේ කාර්යය සඳහා ද මෙය සිදු වේ. කර්තෘ හිමිකම් යනු ආරක්ෂාව යටතේ ය. ලිපි ලේඛන සංස්කරණය කළ යුතු ය. නැතහොත් ඔවුන්ගේ කතුවරුන්ගේ කැමැත්තෙන් තොරව භාවිතා කළ ද්‍රව්‍ය, තවත් පුද්ගලයෙකුගේ ජනමාධ්‍ය කර්තෘගේ අදහස් සූරාකෑමට ලක්විය යුතුය.
8)
ජනමාධ්යවේදී සගයකුට හෝ වෘත්තීමය බවක් නොතිබූ සාමාජිකයන්ගේ වෘත්තීයට හානියක් සිදුවන ක්‍රියාකාරකමක් තහනම් වේ. තවත් මාධ්‍යවේදියෙකුගේ තොරතුරු ප්‍රකාශයට පත්කිරීමේ අපහසුතාවයක් ඇති බව පිළිගත හැකි ය.
9)
ජනමාධ්යවේදී වෘත්තියෙහි ආචාරධර්ම වලට පටහැනි වුවහොත් එය නිල නියෝගයක් කිරීම සඳහා මාධ්‍යවේදියෙකු අපකීර්තියට පත්කරයි.
10)
මාධ්‍යවේදීන් අධිකරණය විසින් ඇස්තමේන්තුවක් ලබා ගැනීම සඳහා ්න්‍ඍඡ පාඩු හා හානිවලට හෙළිදරව් කරන සංගමයේ ප්‍රඥප්තිය උල්ලංඝනය කිරීමකි.
11)
මාධ්‍යවේදී වෘත්තියේ අපකීර්තියට පත් කරන ඕනෑම හැසිරීමක් හෝ ක්‍රියාකාරකමක් පිළිගත නොහැකිය.
12)
ඵක්‍න්‍ හි අනාරක්ෂිත භාවය සඳහා, සැබැවින්ම වැරදිකරුවන්ගේ ගිණුම්. ඔහු නොදන්නා විට හෝ නිසි වැරැද්ද හෙළිදරව් කිරීමට කතෘ මණ්ඩලයට අවශ්‍ය නැති විට, එය ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ද්‍රව්‍ය පිළිගත් පුද්ගලයා විසින් එය ගිණුම්ගත කරයි.
13)
ඵක්‍න්‍ සමග නොගැලපෙන ඕනෑම ක්‍රියාවක්, විශේෂිත නඩුව සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන් විසින් තීරණය නොකළහොත් හෙළිදරව් කිරීමෙන් පසු වසර පහකට පසුව දඬුවම් නියම කරනු ලැබේ.
14)
ඵක්‍න්‍ හි නියමයන් පිළිබඳ අර්ථ නිරූපණයට අදාළ සියලූ සැකයන් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ මාධ්යවේදීන්ගේ යෝජනාව මගින් තීරණය කරනු ලැබේ.
15)
ඵක්‍න්‍ හි මූලධර්ම හා නියමයන් නොසලකා හැරීම සඳහා, මාධ්‍යවේදියාට උසාවි දඬුවම් පමුණුවයි. වරද පෝරමයට හා වරදට හසු වීමේ වරදට දඬුවම් දීමෙන්, ප්‍රතිඥා දීමෙන්, සාමාජිකත්ව අයිතීන් අත්හිටුවීම සඳහා දඬුවම් ලබා දෙයි.
3) පෝලන්ත ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයේ ආචාරධර්ම සංග්‍රහයේ වැදගත්කම
පෝලන්තය සිය මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය උදෙසා සාධාරණ ක්‍රියාවලියකට දායක වීම අරමුණ කොටගනිමින් විවිධ ආකාරයේ නියාමනයන් ජනමාධ්‍යවේදීන් සඳහා යොදාගනු ලබයි. මේ අතර ස්වයං නියාමනයන් ද තිබීම තවත් විශේෂත්වයකි. පෝලන්තය විවිධ ආයතන ඔස්සේ මාධ්‍ය ආචාරධර්මයන් ක්‍රියාත්මක කරනු ලබයි. මේ අතර ජනමාධ්‍ය ආචාරධර්ම සංග්‍රහය වෙයි. මෙය මාධ්‍ය සදාචාර ප්‍රඥාප්තියේ හා මාධ්යවේදීන්ගේ ජාත්‍යන්තර සම්මේලනයේ ප්‍රකාශය කි :ීෘඡ*. ඊට අමතරව මාධ්‍ය සදාචාර ප්‍රඥාප්තිය යනුවෙන් ද ආචාරධර්ම පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක වෙයි. මෙහිදී වඩා වැදගත් වන්නේ පෝලන්ත ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයේ ආචාරධර්ම සංග්‍රහය යි.
ශ්‍රී ලංකාව තුළ මාධ්‍ය ආචාරධර්ම ලෙස ක්‍රියාත්මක වන්නේ,
■ පුවත්පත් මණ්ඩල කොමිසන් සභාව (මෙය අද වන විට යාවත්කාලීන නොකරන ලද හා ක්‍රියාත්මක නොවන එකක් බවට පත්ව ඇත.)
■ පුවත්පත් නියාමන කොමිසම (මෙය අද වන විට යාවත්කාලීන වී ක්‍රියාත්මක වෙයි.)
■ රූපවාහිනි ආචාරධර්ම පද්ධතිය (ජාතික රූපවාහිනියට පමණක් ක්‍රියාත්මක වෙයි.)
මේ ආකාරයේ ආචාරධර්මයන් කීපයක් ක්‍රියාත්මක වෙයි. නමුත් පෝලන්තයේ මෙම තත්වය බොහෝ දුරට වෙනස් ආකාරයක් ගන්නා බව එය අධ්‍යයන කිරීම තුළින් පැහැදිලි වනු ඇති.
පෝලන්තයේ පූර්වෝක්ත ආචාරධර්ම සංග්‍රහය එකී මාධ්‍ය වේදීන් සඳහා වඩා වැදගත් එකක් බවට පත් වෙයි. පෝලන්තය තුළ ක්‍රියාත්මක වන මෙම ක්‍රියාවලිය සඳහා ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයට බැඳී ඇති සියළු මාධ්‍යවේදීන් වගකිව යුතු වෙයි. පොල්ලන්තයේ බොහෝ ජනමාධ්‍යවේදීහු මෙම සංගමය හා බැඳී පවතී.
ආචාරධර්ම සංග්‍රහයේ පළමු වන වගන්තියේ සිට 12 වන වගන්තිය දක්වා සඳහන් වන්නේ මාධ්‍යකරුවන් සතු වගකීම් හා යුතුකම් පිළිබඳව යි. ඊට අමතරව පිළිපැදිය යුතු හා අනුගමනය කළ යුතු කරුණු කීපයක් පිළිබඳව ද අවධානය යොමු කරයි.
13 වන වගන්තියේ සිට 15 වන වගන්තිය දක්වා එම කරුණු හා නියාමනයන් උල්ලංඝනයයේ දී දඬුවම් ලබා දීම සම්බන්ධයෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කරයකෙසේ වෙතත් ශ්‍රී ලංකාවේ පුවත්පත් මණ්ඩල කොමිසමේ හා පුවත්පත් නියාමන කොමිසම තුළ එකී ආචාරධර්ම කඩ කිරීමේදී දඬුවම් පැනවීම හා එම දඬුවම් මොනවාද යන්න නිරවුල්ව සඳහන් කර තිබේ. නමුත් පෝලන්ත ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයේ ආචාරධර්ම සංග්‍රහයේ එවන් නිවරවුල් දඬුවම් පිළිබඳ කරුණු දැක්වීමක් දක්නට නොලැබේ.
මෙම ආචාරධර්ම සංග්‍රහයේ පළමුවන වගන්තියේම සඳහන් වන්නේ තොරතුරු වල නිවැරදි බව හා සත්‍යතාවය පිළිබඳවයි.
“1)
මාධ්‍යවේදියෙකුගේ මූලික වගකීම වන්නේ සත්‍යය සොයා ගැනීම සහ එය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමයි. කරුණු හසුරුවීම නීති විරෝධී ය. කතුවරයා විසින් යම්කිසි විවේචනයක් හෝ උපකල්පනයක් කරන්නේනම් තොරතුරු පැහැදිලිව වෙන් කළ යුතුය. තොරතුරු සොයා බැලීමට විශේෂ සැලකිල්ලක් දැක්විය යුතුය. කතුවරයා ඔහුගේ/ඇයගේ මුලිකත්වය මත පදනම්ව තොරතුරු සාවද්‍ය වුවහොත් තොරතුරු නිවැරදි විය යුතුය. කිසිදු චේතනාවක් නැත, පීඩන හෝ යෝජනා කිසිදු අසත්‍ය හෝ තහවුරු නොකළ තොරතුරු සාධාරණීකරණය නොකරයි.”
ජනමාධ්‍යවේදීයෙකුගේ ප්‍රධාන වගකීම වන්නේ නිවැරදි තොරතුරු සමාජයට රටට ලබා දීම හා විශ්වාසනීය මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයක් ගෙන යෑමයි. ඊට අමතරව එම තොරතුරු නැවත නැවත පිරීක්සීම හා වගකීම් සහගත තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීමක් මාධ්‍යවේදියා අතින් සිදු විය යුතු ය. එහිදී මෙම වගන්තිය මාධ්‍යවේදීන් වෙත ඉතා වැදගත් එකක් බව කිව හැකිය.
දෙවන වගන්තිය ඔස්සේ පැහැදිලි කරනු ලබන්නේ වෘත්තීමය රහස්‍ය බාවය සුරක්ෂිත කිරීමකි. මෙම සංගමයේ සිටින සියළුම සාමජිකයින් පාහේ සිය වෘත්තීය ගරුත්වයකින් යුතුව ඉටු කළ යුතු අතර එය දේව කාරිය මෙන් සැලකිය යුතු ය. ඒ අනූව වෘත්තීමය රහස්‍ය බාවය වැදගත් වන්නේ ය. කෙසේ නමුත් තුන් වන වගන්තිය ඉතා වැදගත් වේ.
“3)
පෞද්ගලික සාරධර්ම ආරක්ෂා නොකළ යුතුය. කෙසේ වුවද, මහජන කාර්යයක් ඉටු කරන පුද්ගලයන්ගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට තොරතුරු ලබා දීම හෝ ඔවුන්ගේ පෞද්ගලිකත්වය පොදු ජීවිතයට හඳුන්වා දෙයි. මානව ගෞරවය ඉලක්ක කර ගන්නා හානිකර වචන භාවිතා කිරීම අපහසුය. මහජන මතය තුළ පුද්ගලයෙකුට අවමන් කිරීම හෝ අපකීර්තියට පත්කිරීමට හෝ හෙළිදරව් කිරීම පිළිබඳ අදහස් දැක්වීම. හෝ බ්ලැක්මේල් භාවිතා කිරීම.”
පොදු සමාජ මතයක් ඉදිරිපත් කිරීම ආචාරධර්ම පද්ධතියක තිබිය යුතු අංගයකි. පෞද්ගලික තොරතුරු කිසිසේත්ම සමාජ මතයකට නොගැලපේ. එබැවින් ජනමාධ්‍යවේදියා ඒ පිළිබඳ වැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතු වේ. මෙහිදී සඳහන් කරන අනෙක් කාරණය වන්නේ පුද්ගලයාගේ ගෞරවය ආරක්ෂා කිරීමයි. මෙහෙදී ඉතා පැහැදිලිව එම ගෞරවය ආරක්ෂාකරන සීමවන් පෙන්වා දී තිබේ.
වචන
අවමන් කිරීම
අපකීර්තියට පත් කිරීම
බිය වැද්දීම්
යනාදීය සීම ලෙස සඳහන් කර ඇත. ඒ අනූව වඩා වැදගත් වන්නේ තොරතුරු වල ගුණාත්මක බව පමණක් බැව් මෙම වගන්තිය ඔස්සේ පෙන්වාඩී ඇත.
පෝලන්තයේ ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමයේ ආචාරධර්ම සංග්‍රහයේ තවත් වැදගත් වගන්තිය වන්නේ පස්වන වගන්තිය යි.
“5)
යුද්ධයට, ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන්, කෝපයට හෝ අපහාස කිරීම, ආගමික නොවන පුද්ගලයන් සහ නොඇදහිලිවන්තයන්, දේශප්‍රේමි හැඟීම්, මානව අයිතිවාසිකම්, සංස්කෘතික අනන්‍යතාවන් හෝ කාමුක දර්ශන ප්‍රචාරණය කරන ඕනෑම ප්‍රකාශනයක් සම්පූර්ණයෙන්ම තහනම්.”
මෙහිදී කාරණා කීපයක් එකවර සඳහන් කර ඇත. මෙය සමාජ, සංස්කෘතික පසුබිමක සිට විග්‍රහ කිරීමක් සිදු කරයි. ඊට අමතරව ජනමාධ්‍යවේදියාගේ විනීත බව තහවුරු කිරීමෙහිලා ද වැදගත් වගන්තියක් ලෙස සැලකිය හැකිය. මෙම වගන්තිය ඔස්සේ පහත සඳහන් කරුණු කීපය නියාමනය කර ඇති අතර ඒවා පැහැදිලි අර්ථ ගන්වා ඇත.
යුද්ධය
ප්‍රචණ්ඩත්වය
කෝපය
අපහාස කිරීම
ආගමික නොවන පුද්ගලයින් ගැන
නොඇදලිවන්තයින්
දේශප්‍රේමි හැඟීම්
මානව අයිතිවාසිකම්
සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයන්
කාමුක දර්ශන
යනාදීය වාර්තා කිරීම සම්පූර්ණයෙන් තහනම් කර ඇත. මෙහිදී ලේ පෙන්වීම, ලිංගිකත්වය යනාදී කාරණා වැදගත් කොට සැලකේ.
හයවන වගන්තියෙන් සඳහන් කරන්නේ පුද්ගලික ලාභ ලබා ගැනීම තහනම් බවයි. තෑගීබෝග හා අනෙකුත් මුදල් සම්බන්ධ පැසසුම් ලබා ගැනීම මාධ්‍යවේදීයෙකුට ඔබින නොවන බව සඳහන් කරයි. එහිදී ඔහුගේ හෝ ඇයගේ පවුල පිළිබඳව ද අවධානය යොමු කිරීම තුළ මාධ්‍යවේදීයාගේ පුළුල් කොටසක් ආවරණය කොට ඇති බව පැහැදිලි වේ.
ජනමාධ්‍යවේදියෙකුට තවත් වැදගත් කරුණක් වන්නේ හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීමයි. මේ සම්බන්ධයෙන් හත්වන වගන්තිය ඉතා අපූරුවට සඳහන් කොට ඇත.
“7)
හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය ආචාරධර්මයක්. බාහිර හා සැඟවුනු ක්‍රියාකාරිත්වය මෙම ප්‍රමිතිය තුළ පිළිගත නොහැකි උල්ලංඝනයකි. වෙනත් වෘත්තියක පුද්ගලයෙකු වශයෙන් මාධ්‍යවේදියකුගේ කාර්යය සඳහා ද මෙය සිදු වේ. කතෘ හිමිකම් යනු ආරක්ෂාව යටතේ ය. ලිපි ලේඛන සංස්කරණය කළ යුතු ය. නැතහොත් ඔවුන්ගේ කතුවරුන්ගේ කැමැත්තෙන් තොරව භාවිතා කළ ද්‍රව්‍ය, තවත් පුද්ගලයෙකුගේ ජනමාධ්‍ය කර්තෘගේ අදහස් සූරාකෑමට ලක්විය යුතුය.”
ලිපි ලේඛන හා කතෘ හිමිකම පිළිබඳව මෙහිදී කරුණු දක්වා ඇත. සෑම අයෙකුම බුද්ධිමය දේපළ සම්බන්ධයෙන් සිය අවධානය යොමු කළ යුතුව ඇත. උපුටා ගන්නා යමක් වේද එය හිමිකම ආරක්ෂා කළ යුතු අතර නැතහොත් සංස්කරණය කිරීමද සිදු කළ යුතු බව මෙම වගන්තිය ඔස්සේ අවධානය යොමු කළ ඇත. මෙම වගන්තිය තුළ අනෙක් ඒවාට වඩා විශේෂත්වයක් දැකිය හැකිය. ඒ, වගන්තිය ආරම්භයේදී අත්‍යවශ්‍ය කරුණක් බව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහන් කර තිබීමයි.
8 වන වගන්තියේ සිට 12 වන වගන්තිය දක්වා මාධ්යවේදීන්ගේ වෘත්තීමය බාවය පිළිබඳව අවධානය යොමු කරයි. එහිදී අනුගමනය කළ යුතු ක්‍රියාමාර්ගයන් හා මාධ්‍යවේදියාගේ අපකීර්තියට හේතු වන කරුණු සම්බන්ධයෙන් සඳහන් කරනු ලබයි.
13 වන වගන්තියේ සිට 15 වන වගන්තිය දක්වා සඳහන් වන්නේ මාධ්‍ය ආචාරධර්ම උල්ලංඝනය කිරීමේදී දඬුවම් ලැබීම සම්බන්ධ ය. දඬුවම් ලබා දීමේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ බලතල තිබීමද තවත් විශේෂතවයක් ලෙස දැකිය හැකිය. විශේෂයෙන් මෙම වගන්ති වල අන්තර්ගත කරුණු කීපයක් පවතී.
වරදට හසුවීම හා එය ඔප්පු වීමට ගත වන කාලය තුළ දඬුවම් නියම කිරීම.
සියළු තීරණ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ මාධ්යවේදීන්ගේ තීරණ අනූව සිදු වෙයි.
වරදට හසු වූ අයෙකු යොජනාවකින් හෝ ප්‍රතිඥා දීමෙන් තනතුර අහෝසි කළ හැකිය.
පහත වගන්තිය මඟින් මේ බව වඩා හොඳින් පැහැදිලි වනු ඇති.
“15)
ඵක්‍න්‍ හි මූලධර්ම හා නියමයන් නොසලකා හැරීම සඳහා, මාධ්‍යවේදියාට උසාවි දඬුවම් පමුණුවයි. වරද පෝරමයට හා වරදට හසු වීමේ වරදට දඬුවම් දීමෙන්, ප්‍රතිඥා දීමෙන්, සාමාජිකත්ව අයිතීන් අත්හිටුවීම සඳහා දඬුවම් ලබා දෙයි.”
මෙසේ දඬුවම් සම්බන්ධයෙන් යම් ආකරායක අවබෝධයක් වන අයුරින් ආචාරධර්ම පද්ධතිය සකස් කර ඇති බව පෙනේ.
පෝලන්තය සිය මාධ්‍ය මෙහෙයවීම සඳහා ගෙන ඇති ක්‍රියාමාර්ග වඩා වැදගත් ඒවා බව මෙහිදී අපට පැහැදිලි කරගත හැකිය.
4) නිගමනය
මාධ්‍යවේදියා යනු නිරන්තර තොරතුරු ගවේෂණය කරන්නෙකු ය. ඔහු ඔහුට අවශ්‍ය වන්නේ කුමන තොරතුරුක ද එය ලබා ගැනීම සූදානම්ව සිටී. මාධ්‍යවේදියා බලාපොරොත්තු වන්නෙ සිය නිදහස ඔස්සේ ගමන් කිරීමට ය. නමුත් ඔහුගේ එම නිදහස සීම විය යුතු අවස්ථාවන් ද තිබේ. ගුණාත්මක වාර්තාකරණයක් අපේක්ෂා කරන සමාජයක් තුළට එකී නිදහස සීමා කිරීමක් ද අවශ්‍ය වෙයි. එබැවින් පොදු සම්මතයකින් යුතුව වෘත්තීමය වශයෙන් නියාමනයක් සිදු කර එයට නීතිමය අවශ්‍යතාවයක් ද ගෙන එයි. මෙය වර්තමානය වන විට ආචාරධර්ම ලෙස පරිවර්තනය වී ලෝකය පුරා විහිදී ඇති බව රටවල් පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරීමේ දී පැහැදිලි වේ.
පෝලන්තය සිය ආචාරධර්ම පද්ධතිය වැදගත් බාවයකින් යුතුව නිරූපණය කිරීමක් සිදු කරයි. මාධ්‍යවේදියා යනු කවුද, ඔහු කුමක් කරන්නෙක් ද, අවශ්‍යතාවය කුමක් ද, සමාජ වටපිටාව කුමක්ද යන්න පූර්වෝක්ත ආචාරධර්ම සංග්‍රහය ඔස්සේ නිරූපණය කර තිබේ. නිදහස මත රැඳී තිබෙන සීමවන් පිළිබඳව ඉතා හොඳින් අවධානය යොමු කිරීමට මෙය සමත් වී ඇත.
මීට අමතරව වගකීම් සහගත මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය තුළ තිබිය යුතු ගුණාංග පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීම හා අනුගමනය කළ යුතු ක්‍රියාමාර්ග සම්බන්ධයෙන් ද අදහස් දැක්වීමක් මෙදි දී සිඩු කර ඇත. ඒ අනූව මාධ්‍යවේදියා සිය සීමාව තුළ කටයුතු කළ යුතු ආකාරය නිරවුල්ව පෙන්නුම් කරන අතර අනෙක් පැත්තෙන් මාධ්‍යවේදියාව අනවශ්‍ය ලෙස සීමා කිරීමක් සිදු කර ඇත්ද යන්න අදහස් මතු කළ හැකිය.
